De verschillen tussen OCMW’s en maatschappelijk werkers zijn groot.

Onze samenleving wordt gekenmerkt door een toegenomen diversiteit en dit brengt een aantal uitdagingen mee voor de publieke dienstverlening. Dit is zeker het geval voor de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW’s), waar de groep van anderstalige nieuwkomers een substantieel deel uitmaakt van het totaal aantal begunstigden. Enkel vluchtelingen en subsidiair beschermden maken al 16% uit van de totale leefloonpopulatie.

De vraag is hoe het management van OCMW’s en de maatschappelijk werkers met deze nieuwe realiteit omgaan. Deze vraag is relevant omdat het OCMW een cruciale rol kan spelen in het integratieproces van nieuwkomers, bovendien zijn ze vaak één van de eerste contacten met de lokale samenleving.

Onderzoek - resultaten
In een grootschalig onderzoek uitgevoerd door HIVA-KU Leuven, CEDEM – Université de Liège en CESIR – Université Saint-Louis – Bruxelles, gefinancierd door BELSPO, werd  nagegaan welke praktijken en strategieën OCMW’s in de dagdagelijkse werking hanteren in de omgang met en dienstverlening aan anderstalige nieuwkomers. 

Uit  de analyses bleek  dat het bewustzijn van de uitdagingen voor anderstalige nieuwkomers sterk verschilt tussen maatschappelijk werkers en tussen diensthoofden, en dit heeft een impact op de dienstverlening in de praktijk. Meer algemeen stelden de onderzoekers  vast dat er – gemiddeld genomen - weinig werd nagedacht over de toegankelijkheid voor anderstalige nieuwkomers binnen OCMW’s, en dat het "systeem" en de gangbare praktijken in die zin weinig in vraag werden gesteld.

Verschillen tussen OCMW's en tussen maatschappelijk werkers
Heel  wat geïnterviewde maatschappelijk werkers erkennen dat de informatie over vormen van steun die verstrekt wordt aan begunstigden verschilt tussen maatschappelijk werkers onderling. De visie van de raad, de verantwoordelijke manager en teamoverleg bepalen mee de aanpak van maatschappelijk werkers (en verklaren verschillen tussen OCMW, maar moeten gelijkheid binnen een OCMW /team in de hand werken). Daarnaast heeft echter elke maatschappelijk werker een eigen stijl en aanpak en hebben ook de eigen ervaring, overtuigingen en persoonlijke gevoeligheden een invloed.
Dit beïnvloedt het handelen in de praktijk en dus ook de ontwikkeling van mogelijke verschillen inuitvoeringspraktijken tussen maatschappelijk werkers.

Sommige maatschappelijk werkers en managers erkennen expliciet de verschillen en geven bijvoorbeeld aan hiermee geconfronteerd te worden wanneer ze dossiers van collega’s tijdelijk overnemen, terwijl anderen (vooral ook teamverantwoordelijken) vooral benadrukken dat verschillen desalniettemin zo veel mogelijk uitgevlakt worden, bijvoorbeeld aan de hand van teamoverleg. Nagenoeg alle geïnterviewde OCMW-medewerkers (maatschappelijk werkers en managers) erkennen met andere woorden verschillen in de aanpak van maatschappelijk werkers, 

De beoordeling van de houding van de begunstigden door maatschappelijk werkers bepaalt mee de steun

Uit het onderzoek bleek dat de houding van de begunstigden positief wordt beoordeeld wanneer zij "meewerken" en blijk geven van "bereidheid", motivatie en betrokkenheid. Voorbeelden van de verwachte houding van ‘deserving beneficiaries’ of begunstigden die steun ‘verdienen’ - zoals beoordeeld door de maatschappelijk werkers - zijn responsief zijn wanneer men opgeroepen/gecontacteerd wordt, de benodigde documenten meebrengen, eerlijk zijn, begrijpen wat er wordt gevraagd en waarom de steun al dan niet wordt toegekend, het advies van de maatschappelijk werkers aanvaarden en opvolgen, deelnemen aan initiatieven op vlak van socio-professionele integratie, de bereidheid tonen om de regionale taal te leren, enz. In de praktijk functioneren deze gedragingen als voorwaarde voor de toegang tot en het behoud van de sociale rechten bij het OCMW. Dit ligt in de lijn van de literatuur over "welfare deservingness": toegang krijgen tot rechten gaat vaak gepaard met de verwachting ten aanzien van begunstigden van te bewijzen dat men ze verdient. Dit impliceert dat de beoordeling van de houding van de begunstigden door maatschappelijk werkers (en van andere sociale actoren die betrokken zijn bij het besluitvormingsproces in OCMW's) reële gevolgen kan hebben in termen van de steun die al dan niet wordt voorgesteld.

Bron en verdere lectuur:

HIVA, ARMOEDE EN MAATSCHAPPELIJKE INTEGRATIE, 11 03 2024 DE DIENSTVERLENING AAN ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS IN BELGISCHE OCMW’S: LESSEN VOOR HET BELEID